Goed slapen helpt je om stress te kunnen managen

Emma (40) werkt al tien jaar als financieel medewerker op een groot kantoor. Altijd ging zij met veel plezier naar haar werk en haalde energie uit de dingen die zij deed. Het laatste jaar zijn het plezier en de energie ver te zoeken. Als ze thuiskomt, belandt zij op de bank voor de televisie om vervolgens in slaap te vallen. Ook op het werk merkt zij dat zij zich steeds minder kan concentreren. Wat leidt tot fouten.

Emma probeert zich staande te houden, maar meldt zich steeds vaker ziek. Door een verandering in taken heeft ze de laatste tijd vaak last van stressklachten. Wat maakt dat ze regelmatig wakker ligt in bed. Ze maakt het bespreekbaar met haar leidinggevende.

Emma past in een veelvoorkomend beeld, waarin slaapproblemen in combinatie met stressklachten een vicieuze cirkel vormen. Veel mensen gaan ervan uit dat zodra de stress onder controle is, het slapen vanzelf beter gaat. Zij herkennen vaak wel de aanwezigheid van stress en de noodzaak om stress te leren managen, maar zijn zich niet bewust van de voordelen van prioriteit geven aan het verbeteren van de slaap. Mensen die aandacht besteden aan slapen, lijken effectiever om te gaan met stressklachten en minder vaak uit te vallen op hun werk.¹

Internationale dag van de slaap

De Internationale Dag van de Slaap is een mooi moment om stil te staan bij het belang van goede slaap. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, het Trimbosinstituut en de Hersenstichting pleiten voor meer aandacht voor slaap. Ook binnen bedrijven en organisaties zien we gelukkig dat er steeds vaker aandacht is voor een gezonde slaap.

Het wetenschappelijk bewijs voor de positieve effecten van een goede nachtrust neemt de laatste jaren toe. Goed uitgeruste werknemers zijn actiever, productiever, leveren een betere kwaliteit aan werk, komen minder in conflict en verzuimen minder. Bovendien zijn de betrokkenheid en voldoening groter.² Uit onderzoek blijkt dat de slaap ook van invloed is op de gezondheid. Zowel te kort slapen als te lang slapen kan bij volwassenen het risico verhogen op ziekten zoals obesitas, diabetes mellitus, depressie en beroerte.³

Problemen op het werk

In 2017 heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek een enquête uitgevoerd onder de Nederlandse bevolking van 12 jaar of ouder, waaruit bleek dat 20% van de deelnemers slaapproblemen meldde. Het merendeel daarvan was vrouw. Met het ouder worden namen de slaapproblemen toe. Ruim 40% van de mensen die slaapproblemen meldden, gaven aan dat zij ten gevolge van hun slaapprobleem problemen in het dagelijkse functioneren hadden, ook op het werk.⁴

Bij het managen van stress is gedragsverandering vaak noodzakelijk. Het verbeteren van de slaap kan gezien worden als een van de voorwaarden voor gedragsverandering. Het psychoneurobiologisch model van gedragsverandering van kennisinstituut Chivo, helpt om dit proces inzichtelijk te maken.

Het meest ontwikkelde deel van de hersenen bevindt zich achter het voorhoofd en is verantwoordelijk voor het bewustzijn. In dit hersengebied bevindt zich de prefrontale cortex (PFC) die betrokken is bij cognitieve, emotionele en motivationele processen zoals plannen, impulsbeheersing en doelgericht handelen.^5,6 Het psychoneurobiologisch model van gedragsverandering gaat ervan uit, dat het proces van gedragsverandering in de prefrontale cortex plaatsvindt. Om de gewenste gedragsverandering te laten slagen, is focus vereist. Die focus wordt negatief beïnvloed door onder andere stress en het tekort aan slaap (slaapschuld). Hierdoor kan de prefrontale cortex minder goed functioneren, wat de gewenste gedragsverandering bemoeilijkt. Het model illustreert dat het streven naar een gezonde slaap net zo belangrijk is als de aanpak van stress.⁵ Als je slaapproblemen tegengaat, dan behoud je de focus die nodig is om ongezonde en minder effectieve leefgewoonten te kunnen veranderen.

Persoonlijke slaapritme

Emma heeft de werksituatie besproken met haar leidinggevende. Samen hebben zij enkele aanpassingen aangebracht in haar taken, waardoor de werkdruk lager is geworden. Bovendien bood haar werkgever precies op dat moment zijn medewerkers een training slaap aan. Daar kreeg Emma inzicht in de relevantie van slaap. Ze heeft haar persoonlijke slaapritme bepaald, zodat ze zelf sturing kan geven aan haar slaapbehoefte. Ook heeft zij gerichte tips gekregen om haar slaap te verbeteren. Emma probeert bijvoorbeeld na de avondmaaltijd een korte wandeling te maken om te voorkomen dat zij te vroeg en op de bank in slaap valt. Beweging verbetert namelijk de slaap. Binnen enkele weken ervaart Emma meer energie gedurende de dag. Die energie helpt haar te focussen op stressmanagement. Haar coach helpt haar de juiste stappen te zetten. 

Bronnen:

1. Sleep, Health and Wellness at Work: A Scoping Review, Nicola Magnavita and Sergio Garbarino, Int. J. Environ. Public Health 2017, 14, 1347; doi:10.3390/ijerph14111347
2. Met collega’s naar een slaapcursus, Loeka Oostra, NRC, 5 februari 2019
3. Slechte slaap en gezondheid: meer aandacht voor preventie van belang, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 27-06-2018
4. Eén op de vijf meldt slaapproblemen, Centraal Bureau voor de Statistiek, 16-03-2018
5. Psychoneurobiologisch model van gedragsverandering, blz. 55 uit Syllabus Functioneel Coachen, copyright 2005-2018 Chi L. Chiu h/o Chivo (schriftelijke toestemming verkregen)
6. https://www.hersenstichting.nl/alles-over-hersenen/de-hersenen/anatomie/frontaalkwab