Hoe ga je om met overgewicht op de werkvloer?

Zelfs wanneer we Chat GPT vragen ‘Hoe kun je omgaan met overgewicht op de werkvloer?’, luidt het antwoord als volgt:

• “Plaats fruitschalen op de werkvloer en haal kroketten weg uit de kantine”
• “Maak medewerkers bewust van de risico’s van overgewicht en de voordelen van gezond leven”
• “Geef voorlichting over voeding en lichaamsbeweging”
• “Voorzie medewerkers van faciliteiten zoals fitnessabonnementen”

Het goede nieuws is dat we het schrijven van blogs niet over hoeven te laten aan Artificial Intelligence. Het minder goede nieuws is dat het idee blijkbaar nog steeds leeft dat deze maatregelen leiden tot de oplossing. Natuurlijk zitten er voordelen aan deze maatregelen, maar ze slaan uiteindelijk de plank mis. En ze kosten meer dan ze opleveren. Het probleem is vooral dat de groep mensen die ermee bereikt wordt, precies de groep is die het niet écht nodig heeft. In de meeste gevallen komt de groep die het wél nodig heeft op een andere manier wel aan de calorieën, gaat niet of met tegenzin naar een training over leefstijl en zit helemaal niet te wachten op bemoeienis vanuit het bedrijf.

Doe meer van wat werkt

Zwaardere mensen bewegen zich nog altijd in een bevooroordeelde omgeving. Of ze nu zijn aangekomen of afgeslankt, iedereen heeft een mening over hun lichaam. Deze druk van de omgeving zorgt al snel voor een impuls om vanuit een gecontroleerde motivatievorm af te slanken. Dit zorgt vervolgens weer voor een verhoogde kans op gewichtstoename. Dat werkt zo:

Iemand met overgewicht krijgt vrijwel dagelijks te maken met meningen van anderen; blikken, complimenten (bij afslanken), uitingen op sociale media over hoe een lichaam er wel of niet uit zou moeten zien en zelfs (verkapte) kritiek van professionals zoals personal trainers, fysio’s en huisartsen. En ja, ook van werkgevers en collega’s.

Een gecontroleerde motivatievorm, dus vanuit schuld, schaamte, en/of consequentie (bijvoorbeeld opmerkingen en blikken), leidt sneller tot obsessief eetgedrag, of kortdurend volhouden van een poging tot afslanken. En afvallen geeft een groter risico op aankomen, dan op een stabiel gewicht blijven. Dit geldt vooral bij BMI’s boven de 30. Het probleem wordt dus alleen maar groter door de druk die we mensen opleggen. Dat is in lijn met wat we zien op grote schaal: overgewicht wordt niet minder, maar neemt al decennia alleen maar toe, ondanks alle moeite die we doen om dat te voorkomen. Een duidelijkere aanwijzing om iets ánders te doen is er niet.

Overgewicht op de werkvloer? Doe dit vooral niet

Het tegengaan van toenemend overgewicht begint ironisch genoeg bij het niet veroordelen ervan. Het veroordelen ervan komt grofweg voort uit twee aannames:

‘Eigen schuld dikke bult’

Het idee dat overgewicht iemands eigen schuld is en dat het terug te draaien is. Het ‘Als ik het kan kan jij het toch ook’ principe. Een kwestie van wilskracht. Dit is een onvolledig beeld. Niemand is vrijwillig obees. Overgewicht en obesitas ontstaan door vele factoren, waarbij een langdurig positieve energiebalans de gemene deler is. Dat betekent dat iemand langdurig meer calorieën heeft ingenomen, dan diegene heeft verbrandt. Er zijn veel verschillende redenen dat dat gebeurt en dat is een te lang verhaal voor deze blog. Wel goed om te weten is dat obesitas (BMI 30+), in tegenstelling tot de meeste vormen van overgewicht, onomkeerbaar is. Daarom is het sinds 2009 een chronische ziekte.

‘Overgewicht is ongezond’

Omdat we denken dat overgewicht ongezond is, denken we dat het oké is om het (en daarmee de persoon) te veroordelen. Die aanname is te kort door de bocht, want overgewicht is helemaal niet per definitie ongezond. Aankomen vergoot de kans op gezondheidsproblemen, maar als die niet zijn ontstaan tijdens de periode van aankomen en iemand is stabiel op gewicht, dan hoeven er geen gezondheidsproblemen te zijn. Op latere leeftijd (70+) zien we dat overgewicht (BMI 25-30) bij gezonde bloedwaarden zelfs beschermend kan zijn en de levensverwachting verlengt. Dit is geen pleidooi voor overgewicht, maar de nuance is nodig. Want het aanpraten van een probleem aan iemand met overgewicht, die gezonde bloedwaarden heeft, kan gezondheidsproblemen veroorzaken. Dat kan doordat iemand een afslank-traject wordt aangepraat, waarmee iemand gewicht verliest, maar in vrijwel alle gevallen binnen vijf jaar weer op of, vaker nog, boven het oude gewicht uitkomt. Daarmee is er tijdens het aankomen weer een periode van risico gecreëerd, omdat het proces van vervetten het risico oplevert. We helpen mensen dus van de regen in de drup en het is de hoogste tijd dat we dat gaan inzien.

Het verschil tussen gecontroleerde en autonome motivatie

Een autonome motivatievorm, in tegenstelling tot een gecontroleerde motivatievorm, wil zeggen dat we iets doen omdat we het leuk vinden, het past bij onze waarden of een persoonlijk (niet opgelegd) doel. Gezond gedrag vanuit een autonome motivatievorm heeft de beste papieren voor een langdurig gezonde leefstijl. Als we van gecontroleerde motivatievormen naar autonome motivatievormen willen, dan moeten we ons richten op vitaliteit. Vanuit vitaliteit volgt een gevoel van waardigheid en vanuit dat gevoel wíllen we voor onszelf zorgen, omdat we onszelf de moeite waard vinden. Die waardigheid wordt vooral ingegeven door het vervullen van de psychologische basisbehoeften. In de context van overgewicht op de werkvloer betekent dat:

• Autonomie: onszelf mogen zijn in elke vorm of maat, maar ook weten wat we uit het leven willen halen, hoe we willen bijdragen (in plaats van ‘bodygoals’).
• Binding: het gevoel hebben begrepen te worden. Het gaat niet alleen om wilskracht, en we zijn niet hetzelfde. Ieders omstandigheden zijn verschillend dus veroordeel niet, maar luister naar wat iemand écht nodig heeft.
• Competentie: gewaardeerd worden om je vaardigheden en karakter (in plaats van gewaardeerd worden om hoeveel iemand is afgevallen). Stoppen met alle opmerkingen/waardeoordelen over gewicht, dus óók complimenten over afgevallen zijn. Complimenteer alleen op vaardigheden.

Waardering en competenties

Weet dat overgewicht niet per sé leidt tot ongezondheid of meer verzuim. Een negatieve veroordelende werksfeer doet dat wél. Waardeer mensen dus om hun kwaliteiten en geleverd werk. Vooral het inzetten van competenties draagt in werkcontext bij aan een gevoel van zingeving en waardigheid. Vanuit zingeving en waardigheid is het waarschijnlijker dat er een behoefte tot zelfzorg ontstaat, vanuit een autonome, dus duurzame motivatievorm.