Pesten op werk: zo voorkom je als leidinggevende verzuim en uitval

 

Dit is alweer mijn laatste bijdrage aan de PSA-reeks waarin ik de relatie tussen PSA en vitaliteit binnen organisaties beschrijf. Eerder schreef ik al de blog: PSA: de onzichtbare uitdaging voor een vitale organisatie  en kon je je inschrijven voor mijn audiotips over hoe je PSA op de werkvloer vermindert. In deze blog richt ik me tot leidinggevenden en hun rol in het voorkomen en tegengaan van pesten op werk. Een veilige werkomgeving is geen bijzaak — het is de basis. Wie pesten negeert, ondermijnt duurzame inzetbaarheid en vitaliteit.

Wat is pesten op werk?

Pesten op werk is niet iets wat één keer voorkomt. Het is herhaald, structureel negatief gedrag. Denk aan vernederen, buitensluiten of onredelijke opdrachten geven. In Nederland ervaart zo’n 27 procent van de medewerkers pestgedrag (onderzoek CNV, 2024) meestal door collega’s of leidinggevenden. Dat is ruim één op de vier werkenden(!). Soms zichtbaar maar vaak onzichtbaar. Precies dat maakt het zo gevaarlijk. 

Sociale uitsluiting is de meest voorkomende vorm. Bijvoorbeeld een medewerker die niet wordt uitgenodigd voor een overleg. Steeds overgeslagen of genegeerd worden in gesprekken. Met burn-out, depressie, verlies van zelfvertrouwen en betrokkenheid tot gevolg. Dit werkt door tot in je hele team. 

Waarom is pesten op werk een probleem voor jou als leidinggevende?

Als leidinggevende ben jij verantwoordelijk voor een veilige werkomgeving. Zowel juridisch als moreel. Pestgedrag op werk ondermijnt de organisatiecultuur en jouw geloofwaardigheid. Doe je hier niks aan? Dan blijft het probleem groeien en wordt het groter. En kost het je uiteindelijk veel meer: verzuim, uitval, verloop en reputatieschade. Als je pesten op werk serieus aanpakt zorg je ervoor dat jouw mensen beter presteren en duurzaam inzetbaar zijn. 

Pesten op het werk tegengaan? Dit is jouw rol als leidinggevende

1.Bewustwording en leiderschap

• Geef het goede voorbeeld 
  Wees duidelijk en eerlijk. Zorg voor transparantie en rechtvaardigheid. Geef medewerkers steun en biedt ze de ruimte om zelfstandig te werken. Spreek waardering actief uit. 
• Ken de dynamiek van macht 
  Uit onderzoek blijkt dat hoe meer macht je bezit, hoe minder empathie je hebt. Zie het als een kans om hierop te reflecteren. Gebruik hiervoor ethiek. Zo leer je rationele, sociale beslissingen maken die jouw team verder helpt.
• Begrijp wat eronder zit.
  Negatief gedrag komt vaak voort uit frustratie van basisbehoeften: gebrek aan rechtvaardigheid, autonomie of verbinding. Weet wat er speelt bij jouw mensen.
• Handel ethisch
  Emoties zijn belangrijk, maar gaan niet altijd over feiten. Wees empathisch, maar onderzoek ook scherp. Wat is er precies gebeurd en met welke intentie? Wat is er nu nodig? 

2.Observeren en serieus nemen

• Luister actief  
  Plan regelmatig gesprekken over samenwerking in. Vraag dóór. Wees zichtbaar in je team. 
• Observeer patronen 
  Let op herhaalde negatieve interacties, uitsluiting, terugtrekgedrag, verhoogd verzuim of signalen van roddels en spanningen in het team. Als je pestgedrag vermoedt: handel snel, daadkrachtig, eerlijk en zorgvuldig. 
• Neem pestgedrag serieus 
  Bagatelliseer respectloos-, of pestgedrag niet met termen als: ‘Het was maar een grapje.’, of  ‘Typisch vrouwenvenijn’. Erken dat ‘grapjes’ of zogenaamd onschuldig gedrag schadelijk kan zijn, en benoem dat. Bespreek spanningen met heldere vragen en wees hard op pestgedrag. 
• Bescherm en steun, vermijd ‘victim blaming’ 
  Neem meldingen serieus, toon begrip en vermijd oordelen over bijvoorbeeld gevoeligheid van slachtoffers. 

2.Grijp in en pak de oorzaak aan

• Maak het bespreekbaar  
  Benoem ook subtiel gedrag: kaart roddels, denigrerende opmerkingen of negeren aan. 
• Activeer het team  
  Leer collega’s dat zwijgen ook meedoen is. Geef ze de tools om op te staan tegen pesten. 
• Kies voor herstelgericht handelen 
  Straf is niet altijd de oplossing. Werk aan inzicht, verantwoordelijkheid en herstel. 
• Onderzoek de cultuur  
  Welk systeem maakt dit gedrag mogelijk? Zijn rollen, regels en waarden helder? 
• Investeer in preventie  
  Wacht niet tot het escaleert. Zorg voor beleid, training en vaste aanspreekpunten zoals een vertrouwenspersoon. 

Zo pak je pesten op werk aan – voorkom verzuim en versterk je team

Pesten op werk stopt niet vanzelf. Jij kan hierin het verschil maken door actief met pestgedrag aan de slag te gaan. Hoe eerder, hoe beter voor je team en organisatie. Een sterke, veilige werkcultuur vraagt om moedige leiders die actie ondernemen. 

Kom in actie. Volg samen met je team trainingen, doe een coachingsessie of werk samen met een van onze consultants. Wij leren je hoe je samenwerking binnen teams verbetert en pesten tegengaat. Met behulp van onze kennis over psychologische basisbehoeften in de praktijk in combinatie met toegepaste ethiek.  

Kom in contact met ons.

Wil je weten hoe je PSA kunt herkennen binnen jouw organisatie? Lees hier verder.

Hoe helpt Adaptics bij PSA?

PSA ondermijnt vitaliteit. Adaptics pakt het aan met:

• PMO’s die PSA signaleren
• Training en coaching vanuit de Zelfdeterminatietheorie
• Praktisch advies over gedrag, motivatie en samenwerking

Onze consultants versterken teams door te werken aan veiligheid, veerkracht en verbinding.