Motiverende gespreksvoering: wat kun je ermee op de werkvloer?

Wat zijn motiverende gesprekstechnieken?

Motiverende gespreksvoering (MVG) is een communicatiemethode die wordt ingezet bij het realiseren van gedragsverandering. Binnen de inzet van MVG wordt gewerkt met de volgende regels van gespreksvoering:

1. Open vragen stellen
2. Reflectief luisteren
3. Bevestigen
4. Samenvatten
5. Verandertaal uitlokken

Wanneer gebruik je deze technieken?

Het doel van motiverende gespreksvoering is het op gang brengen van een bepaalde gedragsverandering bij de gesprekspartner. Motiverende gespreksvoering is vooral populair bij coaches en hulpverleners in de zorg. De vraag is of het effectief is om deze gesprekstechniek breder in te zetten. En of je hier iets mee kan op de werkvloer? Hierop geef ik je later in het artikel antwoord.

Motiverende gespreksvoering onder de loep

Zoals hierboven aangegeven werkt motiverende gespreksvoering aan de hand van vijf regels: open vragen stellen, reflectief luisteren, bevestigen, samenvatten en verandertaal uitlokken. De globale invulling van de regels van MGV zijn online eenvoudig terug te vinden. Binnen dit artikel kijken we kritisch naar MGV. Waarom? Wij werken bij Adaptics volgens de wetenschappelijke onderbouwing van Chivo kennisinstituut voor Vitaliteitsprofessionals. Hierin worden de hoogste eisen gesteld aan de wetenschappelijke onderbouwing van vitaliteit, motivatie en gespreksvoering. Voldoet MGV aan deze eisen? Op basis van onze kennis over motivatie en gespreksvoering neem ik onderstaand de pijlers van MGV onder de loep.

Open vragen stellen

De ander laten praten vergroot de autonomie van je gesprekspartner. Autonomie is een psychologische basisbehoefte, net als ‘sociale verbondenheid’ en ‘gewaardeerd voelen’. Op deze basisbehoeften inspelen tijdens een gesprek, bevordert het gesprek en zorgt dat de gesprekspartner zich openstelt. Is het doel om informatie te verzamelen, bijvoorbeeld over de motivatie, of de problemen van de medewerker? Dan moet je vragen stellen. Wat is het voordeel van open vragen?

Open vragen zijn vragen waar je meer op kunt antwoorden dan ‘ja’ of ‘nee’. Bijvoorbeeld: ‘Hoe gaat het met je?’ in plaats van ‘Gaat het goed met je’.

De open vraag kan in een goede relatie mogelijk uitnodigen tot het geven van meer informatie. Maar iemand die niet breedsprakig is, of niet met jou wil praten over hoe het gaat, zegt hier natuurlijk ‘Goed’. En iemand die jou graag in geuren en kleuren vertelt hoe het gaat, laat zich niet afremmen door de vraag ‘Gaat het goed met je?’

Kortom: open vragen stellen is prima, maar het is niet bepalend voor hoeveel en welke informatie je krijgt. Iedere open vraag kan bovendien leiden tot een sociaal wenselijk antwoord. Zorg liever voor een veilige relatie met je medewerker, waarin hij niet afhankelijk is van je vraagtype om te vertellen wat er speelt. Als die veilige basis goed is, kun je veel meer halen uit dóórvragen: ‘Wat maakt het goed?’ ‘Waar blijkt dat uit?’ ‘Waarom vind je dat?’ ‘Wat maakt dit belangrijk voor je?’. Let hierbij op je toon. Die moet zijn vanuit oprechte interesse en niet vanuit (potentieel) oordeel.

Reflectief luisteren

In het geval van reflectief luisteren vat je samen wat de ander daarnet heeft gezegd, in de van een korte stelling. Je neemt hierbij ook de toon en de non verbale signalen mee die je hebt gehoord, mochten die relevant zijn. Dit is altijd een goed idee! Het helpt om de ander te spiegelen, te begrijpen en als springplank voor je volgende vraag of opmerking.

Bevestigen en bekrachtigen

Bevestigen en bekrachtigen houdt in dat je op een positieve manier de kwaliteiten en positieve acties van je gesprekspartner benoemt. Zolang het oprecht is en je gesprekspartner niet in de gaten heeft dat je dit doet omdat je met motiverende gesprekstechniek bezig bent, is dit prima. De positieve emoties die hierbij kunnen ontstaan helpen bij het openstellen van de gesprekspartner. Wat betreft langdurige invloed op motivatie of gedrag, daar kun je je twijfels bij hebben. Motivatie en gedragsverandering zijn héél veel complexer dan jouw bekrachtigende woorden. Desalniettemin is het zeker zeer waardevol als iemand zich door jou gesteund voelt in zijn eigen, autonome doelen.

Samenvatten

Samenvatten heeft veel overeenkomsten met reflectief luisteren. Reflectief luisteren doe je echter op meerdere momenten tijdens het gesprek. Deze samenvatting is vooral aan het eind van het gesprek en omvat een groter deel, of het gehele gesprek tot dan toe.

Het is een hele kunst om precies te begrijpen wat iemand zegt, of bedoelt. Daarom is het heel belangrijk om in je eigen woorden te toetsen of je elkaar begrijpt. Je geeft de ander hiermee de kans om bij te sturen. Elkaar begrijpen en begrepen voelen dragen bij aan de basisbehoefte ‘Binding’. Daarnaast is het nodig voor het goed managen van wederzijdse verwachtingen. Dat maakt samenvatten een heel goed hulpmiddel voor wederzijds begrip, verwachtingsmanagement en daarmee het verbeteren van de relatie.

Verandertaal uitlokken

Motiverende gespreksvoering Nederland zegt hierover: “(…)Verandertaal is dus zelfspraak die concreet en ‘tastbaar/hoorbaar’ geworden is. Daarmee voelt het vaak voor jezelf anders: doordat het concrete verbale zelfspraak is voelt het alsof hetgeen je zegt meer bindend is. Het voelt meer als: als ik het zeg, moet ik het ook doen. Dat is ook precies de kracht van verandertaal: naarmate jij jezelf meer uitspraken hoort doen (uit vrije wil!!) waarin je zegt dat je wilt veranderen, waarom je dat belangrijk vindt, wat je denkt dat het je oplevert en hoe je denkt het te kunnen aanpakken neemt je intrinsieke motivatie toe en daarmee de kans op de verandering. Dit is dan ook een belangrijk doel in een gesprek over verandering: de hoeveelheid uitspraken met verandertaal te vergroten.”

Dit punt van MVG is het meest interessant. De vraag is hier: waaruit blijkt dat je iets gaat doen als je het zegt? We zeggen heel veel. Gedrag is voor 95% gewoonte. Dat betekent dat het geautomatiseerd gaat en dus is het heel lastig om op basis van een gesprek alleen gedrag te veranderen.

Daarbij komt nog dat focus, wilskracht en autonome en gecontroleerde motivatievormen een rol spelen. We missen in dit onderdeel van MGV dus een aantal zaken:

• Sociaal wenselijke verandertaal
  Mensen weten vaak heel goed wat je wilt horen en sociaal wenselijk gedrag ligt ook hier op de loer. Een gesprek tussen leidinggevende en medewerker is per definitie minder veilig voor de medewerker (ook als jij denkt dat dat niet zo is) en sociaal wenselijk gedrag van een medewerker is hier nog waarschijnlijker dan in een meer gelijkwaardige relatie.
• Iets willen is niet hetzelfde als iets kunnen.

Als iemand niet weet dat er vaardigheden aan te leren zijn, kan iemand de hoop verliezen.

• Wat zijn de obstakels?
  Als iemand iets wil, waarom is hij daar nog niet? Obstakels moeten besproken worden evenals het conflicterend belang. Een conflicterend belang is dat wat iemand opgeeft als hij zijn gedrag verandert. De voordelen van het nieuwe gedrag moeten zwaarder wegen dan de voordelen van het huidige gedrag. Sturen op verandertaal gaat hier aan voorbij.
• Intrinsieke motivatie is slechts één van de zes vormen van motivatie.
  Als men iets moeilijk vindt, dan is intrinsieke motivatie (‘leuk vinden’) de laatste motivatievorm waar je succesvol op kunt sturen.
• Kun jij je eigen wensen en voorkeuren (even) loskoppelen?
  Iets ‘uitlokken’ betekent mogelijk dat jij iemand in het gesprek een kant op stuurt. Echte autonome motivatie gaat dieper. Als iemand met je meegaat in het gesprek, maar achteraf denkt: ‘maar dat wilde ik eigenlijk helemaal niet’, of de échte bezwaren zijn niet geadresseerd, dan gaat iemand zijn gedrag of motivatie niet veranderen

Grenzen aan effectiviteit motiverende gespreksvoering

Naast het gegeven dat de richtlijnen van MVG zeker kunnen helpen bij het voeren van een goed gesprek, en een grote vooruitgang zijn op een gesprek uit de losse pols, trekken we een grens bij de invloed die het suggereert te hebben op (blijvende) motivatie. De effectiviteit van MVG is onderzocht en de lange termijn uitkomsten zijn niet om over naar huis te schrijven. Het scannen op ‘verandertaal’ is een enigszins naïeve manier van inspelen op motivatie. Evenals het stellen van open vragen. Motivatie gaat veel dieper en er zijn betere manieren om daar op in te spelen.

Tips om medewerkers effectief te motiveren

Ik laat je natuurlijk niet gaan met deze negatieve afsluiter. Er zijn namelijk andere, effectievere manieren om medewerkers te motiveren. Hiervoor geef ik je wetenschappelijke onderbouwde tips vanuit Chivo. Begin met het nastreven van betrouwbaarheid als leidinggevende. Wees eerlijk, open, duidelijk en integer. Laat weten dat je de medewerker vertrouwt en bekrachtig hem door gebruik te maken van zijn sterke eigenschappen. Geef autonomie binnen kaders. Zorg dat jullie dezelfde doelen voor ogen hebben waar je samen naartoe werkt. Vier successen. Sta open voor kritiek. Maak tijd om met elkaar te praten. Sta altijd aan de kant van de medewerker. En schakel een professional in als duurzame gedragsverandering, of stressmanagement nodig is.