Mentale vitaliteit: hoe blijf je fit op de werkvloer?

Wat is mentale vitaliteit?

Om aandacht te kunnen geven aan het mentale aspect van vitaliteit moet eerst duidelijk zijn wat mentale vitaliteit precies is. Er zijn verschillende definities te vinden. Wij hanteren de definitie van TNO:

Om vitaal te kunnen zijn is het nodig dat je bent voorzien in de drie psychologische basisbehoeften autonomie, binding en competentie.

Autonomie (A).

Autonomie houdt in dat je weet wat je leuk vindt en wat je belangrijk vindt (wat zijn je waarden), en dat je deze dingen vaak genoeg doet. Dit geldt zowel voor werk als privé.

Binding (B).

Een waardevol en gerespecteerd onderdeel zijn van de groep leidt tot meer vitaliteit. Om je goed te kunnen binden is het van belang dat je jezelf kent. Wat wil en kan ik? En wat wil ik juist niet? Je bent je bewust van deze grenzen, je (her)kent ze en je kunt ze op een goede manier aangeven. Hierdoor ben je goed in het managen van conflicten. Dit zorgt voor volwassen en betekenisvolle relaties.

Competentie (C).

Competent zijn en jezelf competent voelen betekent dat je weet waar je goed in bent en dat je zingeving vindt in wat je doet. Je krijgt hiervoor niet alleen respect en waardering van anderen, maar ook van jezelf.

Hoe beter je voorzien bent in je basisbehoeften, hoe gemotiveerder, energieker en veerkrachtiger je zult zijn. Een goede mentale vitaliteit zorgt ervoor dat je beter in staat bent om uitdagingen aan te gaan en met verandering en tegenslag om te gaan.

Hoe meet je mentale vitaliteit?

Er zijn verschillende manieren om mentale vitaliteit te meten. Een veelgebruikte methode is door middel van vragenlijstonderzoek. Zet een vragenlijst in die ingaat op alle aspecten die relevant zijn voor (mentale) vitaliteit. De vragen en antwoorden moeten zijn gekoppeld aan schaalberekeningen, zodat de medewerker inzicht krijgt in hoe hij/zij scoort op een bepaald onderdeel. Door zoveel mogelijk medewerkers deze vragenlijsten in te laten vullen, krijg je inzicht in welke aandachtspunten er binnen jouw organisatie spelen.

Hoe word en blijf je mentaal fit?

Mentale fitheid kun je verbeteren door (blijvend) aandacht te besteden aan de verschillende aspecten van je mentale gezondheid. Hieronder bespreken we een aantal praktische tips om je mentale fitheid te verbeteren. De eerste drie zijn fysiek van aard, maar ondersteunen de mentale fitheid.

1. Zorg voor voldoende rust en ontspanning

Een goede nachtrust en voldoende ontspanning zijn essentieel voor een goede mentale gezondheid. Zorg ervoor dat je iedere dag voldoende tijd neemt om te ontspannen en om tot rust te komen. Dit kan bijvoorbeeld door het lezen van een boek, het luisteren naar muziek of het beoefenen van yoga of meditatie. Ook het regelmatig doen van ademhalingsoefeningen en mindfulness helpt om je mentale vitaliteit te vergroten.

2. Zorg voor beweging

Beweging is goed voor de vitaliteit op verschillende manieren. Op de juiste tijden bewegen helpt voor een goed dag-/nachtritme en dat we ’s nachts dieper en beter slapen (niet vlak voor het slapen gaan sporten). Je hoeft niet zwaar en intens te sporten om voordeel te ervaren. Wandelen en fietsen (matig intensief) zorgen er al voor dat er stoffen vrijkomen in het brein die zorgen dat:

• we ons positiever voelen
• we ons energieker voelen
• we beter in- en doorslapen

3. Wees in de natuur

Natuur heeft een bijzonder positieve invloed op je gezondheid. Frisse lucht, bewegingsruimte en even ontsnappen aan de vele prikkels van het dagelijkse leven; natuur biedt ons rust, ontspanning en helpt bij het loslaten van stress. Daarnaast verbetert natuur je gezondheid, concentratie, geheugen én humeur.

4. Onderhoud sociale contacten

Sociale contacten zijn belangrijk voor een goede mentale vitaliteit en een essentieel ingrediënt om te voorzien in de basisbehoefte binding. Zorg ervoor dat je tijd maakt voor vrienden en familie en dat je regelmatig sociale activiteiten onderneemt. De kwaliteit van de relaties is belangrijk. Investeer in de mensen door wie je je begrepen voelt, bij wie je jezelf kunt zijn en spreek je waardering voor hen uit.

5. Ontwikkel veerkracht

Veerkracht is het vermogen om op een effectieve manier om te gaan met stressvolle situaties en tegenslagen. Het ontwikkelen van veerkracht kun je doen door uitdagingen aan te gaan en hierbij te leren van tegenslagen. Het is belangrijk om hierbij realistische doelen te stellen en jezelf niet te veel druk op te leggen. Doelen realiseren zorgt voor positieve emoties. Regelmatig positieve emoties ervaren maakt je veerkrachtiger. 

6. Werk aan zelfontwikkeling

Het werken aan zelfontwikkeling kan bijdragen aan een goede mentale gezondheid. Dit kun je bijvoorbeeld doen door het volgen van een cursus of training, het lezen van boeken of het bezoeken van congressen.

Belangrijk bij bovenstaande zaken is dat mentale fitheid, net als fysieke conditie, een kwestie is van hier consistent mee bezig zijn. De kunst is dus om deze zaken een vast onderdeel van je leven te maken. Het helpt om hiervoor vaste routines in te bouwen.

Wat kun je doen om de mentale fitheid in jouw organisatie te verbeteren?

Je weet nu wat mentale vitaliteit betekent, hoe je het meet en hoe je dit zelf kunt ontwikkelen. Maar hoe zorg je dat de medewerkers in jouw organisatie dit ook ontwikkelen?

1. Geef zelf het goede voorbeeld: Vitaal Leiderschap

Niets is zo krachtig als het goede voorbeeld. Je kunt nog zoveel trainingen aanbieden, maar alleen als je zelf vitaal bent, stimuleer je medewerkers om met meer energie, motivatie en veerkracht in het leven te staan. Dus ga zelf met vitaliteit aan de slag, zodat je hierdoor ook het gesprek aan kunt gaan met je medewerkers.

2. Ga het gesprek aan over vitaliteit

Alleen als vitaliteit onderwerp van gesprek mag en kan zijn, kun je hier als leidinggevende op sturen. Door zelf aan de slag te zijn met vitaliteit ontwikkel je de ervaring en uitstraling die je nodig hebt om inhoudelijk het gesprek over vitaliteit met je medewerker aan te gaan. Maar essentieel hierbij is ook het onderlinge vertrouwen. Neem de tijd en ruimte die nodig is om dit vertrouwen op te bouwen. En stel jezelf hierin ook kwetsbaar op; bouwen aan vitaliteit is mooi en betekenisvol, maar ook een heel delicaat proces.

Belangrijk hierbij is ook de integriteit van de organisatie als geheel; wat zijn de waarden van het bedrijf? Zijn leidinggevenden zelf eerlijk en integer? Dit is de basis van duurzame vitaliteit binnen organisaties.

3. Schep omstandigheden om (mentale) vitaliteit te stimuleren

Veel van het menselijk gedrag wordt gestuurd door omgevingsfactoren. Deze factoren kunnen tot vitaal gedrag uitnodigen, maar kunnen ook niet-vitaal gedrag stimuleren. Stimuleer bijvoorbeeld een dagelijkse pauzewandeling en biedt zo min mogelijk ongezonde voeding aan. Ook zorgen voor voldoende leer- en ontwikkel mogelijkheden draagt bij aan het ontwikkelen van mentale vitaliteit.

4. Voer vitaliteitsonderzoeken uit

Voer geregeld een vitaliteitsonderzoek uit dat aandacht geeft aan zowel de mentale als de fysieke aspecten van vitaliteit. Nu je dit inzicht hebt ben je in staat medewerkers gerichte interventies aan te bieden. Hierdoor worden medewerkers zich bewuster van het belang van (mentale) vitaliteit. Wil je het nóg beter aanpakken? Biedt medewerkers een tijdje na de ingezette interventies een 1-meting aan. Zo krijgen medewerkers en organisatie inzicht in wat de interventies hebben opgeleverd. Mooie input om vervolgens te gebruiken voor het aanscherpen van jouw vitaliteitsbeleid!