Mentale vitaliteit: hoe blijf je fit op de werkvloer?

De laatste keer dat ik ben gestopt met roken was in 2014. Dit keer zou het me écht lukken. Op mijn toenmalige werk draaide een gezondheidsprogramma waar ik aan deelnam, en ik zag het als ultieme kans om mijn levensstijl om te gooien. Het gezondheidsprogramma was ingericht rond de zogenaamde BRAVO-factoren; bewegen, roken, alcohol, voeding en ontspanning. Volop was ik aan de slag met al deze dingen. Dit moest lukken, want dit programma dekte de hele lading voor een gezond en gelukkig leven. Toch?

Wat is mentale vitaliteit?

Om aandacht te kunnen geven aan het mentale aspect van vitaliteit moet het duidelijk zijn waar het hier over gaat. Er zijn verschillende definities te vinden voor de term ‘mentale vitaliteit’. Het komt er in grote lijnen op neer dat vitaal zijn betekent gemotiveerd, energiek en veerkrachtig zijn. Hiervoor is het nodig dat er in de drie psychologische basisbehoeftes is voorzien. Deze (ABC-)basisbehoeftes zijn:

Autonomie (A).

Autonomie houdt in dat je weet wat je leuk vindt en dat weet wat je belangrijk vindt (wat zijn je waarden), en dat je hiernaar leeft. Dit betekent dat je deze dingen in voldoende mate doet. Dit geldt zowel voor wat betreft je privé als in je werkleven. Ook ben je in staat om op een gezonde manier met stress om te gaan.

Binding (B).

Een waardevol en gerespecteerd onderdeel zijn van de groep leidt tot meer vitaliteit. Om je goed te kunnen binden is het van belang dat je jezelf kent. Niet alleen in wat je wél wilt en kunt, maar ook wat je niet wilt. Je bent je bewust van deze grenzen, je (her)kent ze en je kunt ze op een goede manier aangeven. Conflicten kun je daardoor goed managen. Dit zorgt voor volwassen en betekenisvolle relaties, zowel privé als op je werk.

Zorg ervoor dat je je hierbij wel omringt met mensen waarmee je relateert, zodat je je begrepen voelt en je je in elkaar kunt inleven. Dit zorgt ervoor dat je ook goed kunt samenwerken.

Competentie (C).

Competent zijn en jezelf competent voelen betekent dat je weet waar je goed in bent en dat je zingeving vindt in wat je doet. Je krijgt hiervoor niet alleen respect en waardering van anderen, maar ook van jezelf.

Hoe beter je voorzien bent in je basisbehoeften, hoe gemotiveerder, energieker en veerkrachtiger je zult zijn. Een goede mentale vitaliteit zorgt ervoor dat je beter in staat bent om uitdagingen aan te gaan en om te gaan met veranderingen en tegenslagen. Deze kom je namelijk geheid tegen in het leven en je werk, en zeker als je je levensstijl probeert aan te passen.

Hoe meet je mentale vitaliteit?

Er zijn verschillende manieren om mentale vitaliteit te meten. Een veelgebruikte methode is door middel van vragenlijsten. Het beste gebruik je een vragenlijst die ingaat op alle aspecten die relevant zijn voor (mentale) vitaliteit. De vragen en antwoorden moeten zijn gekoppeld aan schaalberekeningen, zodat de medewerker inzicht krijgt in hoe hij/zij scoort op een bepaald onderdeel. Door zoveel mogelijk medewerkers deze vragenlijsten in te laten vullen, krijg je inzicht in welke aspecten er organisatiebreed het belangrijkst zijn om in te ontwikkelen.

Als je deelnemers vervolgens interventies zoals vitaliteitstrainingen en -coaching aanbiedt is het mogelijk om daarna met behulp van een 1-meting vragenlijst te kijken welke effecten deze interventies hebben gehad. Dit geeft zowel de medewerker als de organisatie belangrijke informatie over de eigen ontwikkeling en de ontwikkeling organisatiebreed.

Hoe word en blijf je mentaal fit?

Vitaliteit zien wij als een vaardigheid die je kunt ontwikkelen en waar je zelf regie over hebt. Als organisatie kun je daarin veel voor je medewerkers betekenen. Maar hoe dan? Hoe houd je verbinding met medewerkers en hoe geef je ze de middelen en ruimte voor balans?

1. Inzicht: thermometer

Mentale fitheid kun je verbeteren door (blijvend) aandacht te besteden aan de verschillende aspecten van je mentale gezondheid. Hieronder bespreken we een aantal praktische tips om je mentale fitheid te verbeteren. De eerste drie zijn fysiek van aard, maar ondersteunen de mentale fitheid.

2. Zorg voor voldoende rust en ontspanning

Een goede nachtrust en voldoende ontspanning zijn essentieel voor een goede mentale gezondheid. Zorg ervoor dat je iedere dag voldoende tijd neemt om te ontspannen en om tot rust te komen. Dit kan bijvoorbeeld door het lezen van een boek, het luisteren naar muziek of het beoefenen van yoga of meditatie. Ook het regelmatig doen van ademhalingsoefeningen en mindfulness helpt om je mentale vitaliteit te vergroten.

3. Zorg voor beweging

Beweging is goed voor de vitaliteit op zoveel verschillende manieren. Op de juiste tijden bewegen helpt voor een goed dag-/nachtritme en dat we ’s nachts dieper en beter slapen (niet vlak voor het slapen gaan sporten). En bewegen betekent niet dat je zwaar en intens hoeft sporten, al is dit een paar keer per week zeker aan te raden om (nog) fitter te worden. Maar (matig intensief) wandelen en fietsen zorgt er al voor dat er stoffen vrijkomen in het brein die zorgen voor dat we ons positiever en energieker voelen, en dat in- en doorslapen beter lukt.

4. Wees in de natuur

Natuur heeft een bijzonder positieve invloed op je gezondheid. Frisse lucht, bewegingsruimte en even ontsnappen aan de vele prikkels van het dagelijkse leven; natuur biedt ons rust, ontspanning en helpt bij het loslaten van stress. Natuur verbetert je gezondheid, concentratie, geheugen én humeur.

5. Onderhoud sociale contacten

Sociale contacten zijn belangrijk voor een goede mentale vitaliteit en een essentieel ingrediënt om te voorzien in de basisbehoefte Binding. Zorg ervoor dat je tijd maakt voor vrienden en familie en dat je regelmatig sociale activiteiten onderneemt. Het gaat hierbij wel om de kwaliteit van de relaties, dus investeer in de mensen door wie je je begrepen voelt, bij wie je jezelf kunt zijn en spreek je waardering voor hen uit.

6. Ontwikkel veerkracht

Veerkracht is het vermogen om op een effectieve manier om te gaan met stressvolle situaties en tegenslagen. Het ontwikkelen van veerkracht kun je bijvoorbeeld doen door uitdagingen aan te gaan en hierbij te leren van tegenslagen. Het is belangrijk om hierbij realistische doelen te stellen en om jezelf niet te veel druk op te leggen. Doelen realiseren zorgt voor positieve emoties. Regelmatig positieve emoties ervaren maakt je veerkrachtiger. Mensen die regelmatig positieve emoties ervaren veren sneller terug bij tegenslag dan mensen die dat niet doen.

7. Werk aan zelfontwikkeling

Het werken aan zelfontwikkeling kan bijdragen aan een goede mentale gezondheid. Dit kun je bijvoorbeeld doen door het volgen van een cursus of training, het lezen van boeken of het bezoeken van congressen.

Belangrijk bij bovenstaande zaken is dat mentale fitheid, net als fysieke conditie, een kwestie is van hier consistent mee bezig zijn. De kunst is dus om deze zaken een vast onderdeel van je leven te maken. Het helpt om hiervoor vaste routines in te bouwen.

Wat kun je doen om de mentale fitheid in jouw organisatie te verbeteren?

Je weet nu wat mentale vitaliteit betekent, hoe je het meet en hoe je dit zelf kunt ontwikkelen. Maar hoe zorg je dat de medewerkers in jouw organisatie dit ook ontwikkelen?

1. Geef zelf het goede voorbeeld: Vitaal Leiderschap

Niets is zo krachtig als het goede voorbeeld. Je kunt nog zoveel trainingen aanbieden, maar alleen als je zelf vitaal bent, stimuleer je medewerkers om met meer energie, motivatie en veerkracht in het leven te staan. Dus ga zelf met vitaliteit aan de slag, zodat je hierdoor ook het gesprek aan kunt gaan met je medewerkers.

2. Ga het gesprek aan over vitaliteit, in vertrouwen

Alleen als vitaliteit onderwerp van gesprek mag en kan zijn, kun je als leidinggevende hierop sturen. Door zelf aan de slag te zijn met vitaliteit ontwikkel je ervaring en uitstraling die nodig is om inhoudelijk het gesprek over vitaliteit met je medewerker aan te gaan. Maar essentieel hierbij is ook het onderlinge vertrouwen. Neem de tijd en ruimte die nodig is om dit vertrouwen op te bouwen. En stel jezelf hierin ook kwetsbaar op; bouwen aan vitaliteit is mooi en betekenisvol, maar ook een heel delicaat proces.

Belangrijk hierbij is ook de integriteit van de organisatie als geheel; wat zijn de waarden van het bedrijf? Zijn leidinggevenden zelf eerlijk en integer? Dit blijkt de basis van duurzame vitaliteit binnen organisaties te zijn.

3. Schep omstandigheden om (mentale) vitaliteit te stimuleren

Veel van het menselijk gedrag wordt gestuurd door omgevingsfactoren. Deze factoren kunnen tot vitaal gedrag uitnodigen, maar kunnen ook niet-vitaal gedrag stimuleren. Een cultuur met als standaard dagelijks een lunchwandeling met collega’s in het park (bewegen in de natuur met sociale binding) of met een kroket in de kantine zitten maakt op termijn een groot verschil. Ook zorgen voor voldoende leer- en ontwikkel mogelijkheden draagt bij aan het ontwikkelen van mentale vitaliteit.

4. Voer vitaliteitsonderzoeken uit, inclusief opvolging in de vorm van trainingen en coaching

Voer geregeld een vitaliteitsonderzoek uit dat aandacht geeft aan zowel de mentale als de fysieke aspecten van vitaliteit, inclusief opvolging die past bij de resultaten van jouw organisatie. Hierdoor worden medewerkers bewuster van het belang van (mentale) vitaliteit voor een gelukkig en betekenisvol leven. Niet alleen op het werk, maar ook privé. Hopelijk heeft dit artikel je inzicht gegeven in het belang van mentale vitaliteit en hoe dit te ontwikkelen, zowel bij jezelf als bij je medewerkers.

Ben ik gestopt met roken?

En hoe zit het nu met mijn gestopt zijn met roken? Uiteindelijk bleek die poging succesvol en ben ik nog steeds gestopt met roken. De andere BRAVO-factoren bleken echter hardnekkiger dan gedacht. Toen ik bij Adaptics kwam werken was dit in eerste instantie vanwege de klik die ik had met de fysieke kant van vitaliteit. Maar het was daar dat ik het belang van mentale vitaliteit begon in te zien. Ik begreep toen pas dat duurzame gedragsaanpassing alleen mogelijk en nuttig is als ook de mentale kant is ingevuld.

De grootste eyeopener kreeg ik door de opmerking van één van onze coaches over ongezond gedrag: roken, drinken en hele dagen op de bank hangen met zoet en vet eten is wel degelijk een slimme coping strategie. Namelijk als de rest van je leven geen doel en zin heeft. Met andere woorden: wees niet (alleen) bezig met fysieke gezondheid, maar ook en vooral met het mentale aspect. De meeste mensen weten wel dat ze meer zouden moeten bewegen en gezonder eten, en ze weten vaak ook wel wat de normen daarvoor zijn. Maar het ontbreekt ze vaak aan voldoende invulling van de ABC-basisbehoeften om hier gemotiveerd, energiek en met veerkracht mee aan de slag te blijven. Zorg ervoor dat je de ABC-basisbehoeften stimuleert in te vullen, dan krijg je hiervoor duurzaam inzetbare medewerkers voor terug.