Overspannen door werk: oorzaken en rol van de werkgever

Wanneer ben je overspannen door werk?

Wanneer mensen te lang onder spanning staan kan dit leiden tot klachten. Ze krijgen bijvoorbeeld last van slecht slapen, piekeren en worden sneller boos. Vaak hebben ze geen overzicht meer en het gevoel grip op de situatie te verliezen. Iemand kan dan overspannen raken. Overspannenheid is meestal werkgerelateerd.

Wat is het verschil tussen overspannenheid en burn-out?

Op het eerste gezicht lijken de symptomen van overspannenheid en burn-out veel op elkaar. Toch zijn er twee grote verschillen:

1. In het geval van overspannenheid herstelt men een stuk sneller. Gemiddeld na elf weken. Bij een burn-out of depressie duurt dit vaak een aantal maanden tot meer dan een jaar.
2. Bij overspannenheid verminderen de klachten buiten het werk om, terwijl iemand met een burn-out constante klachten ervaart.

Om te achterhalen of iemand overspannen is of met een burn-out te maken heeft, kun je de volgende vraag stellen. Stel: je vertrekt morgen op vakantie naar een prachtig hotel in een zonnig land met alles erop en eraan. Je werk is goed overgedragen en thuis is alles geregeld. Heb je daar dan zin in? Bij overspannenheid is het antwoord waarschijnlijk ‘ja’, bij burn-out/depressie waarschijnlijk ‘nee’.

Zoals gezegd verminderen bij overspannenheid de klachten buiten het werk om. Maar bij een burn-out of depressie knap je van een vakantie niet op. Je wil dan helemaal niets en soms is het al te veel gevraagd om uit bed te komen.

Wat zijn de symptomen van overspannenheid?

Symptomen van overspannenheid zijn:

• Het lukt niet om goed met spanningen om te gaan
• Je bent bijvoorbeeld snel boos, slaapt slecht en/of piekert veel
• Je vindt het moeilijk(er) om taken goed te prioriteren
• Je hebt het gevoel dat je de controle kwijt bent
• Je maakt meer fouten dan normaal, en/of bent minder productief

Overspannenheid voelt vaak minder fysiek en meer mentaal. Zodra men uit de (werk-)situatie is, ervaart men al snel weer het plezier en de motivatie zoals gewoonlijk

Wat zijn oorzaken van overspannenheid door werk?

Is iemand overspannen? Dan komt dit vrijwel altijd alleen door werkomstandigheden. Op het werk doen zich dan meestal de volgende zaken voor:

• Verlies van overzicht (verminderde basisbehoefte autonomie): teveel taken, te weinig tijd
• Verlies van controle (verminderde basisbehoefte autonomie): het gevoel te weinig invloed te hebben op de uitkomst, verwachting van negatieve uitkomsten en mogelijke consequenties

Daarbij kan iemand ook ervaren:

• Mogelijk gebrek aan steun en begrip (verminderde basisbehoefte binding)
• Mogelijk gebrek aan gevoel gewaardeerd te worden (verminderde basisbehoefte competentie)

Wat is de rol van werkgevers/leidinggevenden bij overspannenheid door werk?

Signaleren

Het begint zoals altijd bij signaleren: hoe gaat het met mijn medewerkers? Hier ligt een rol voor leidinggevenden. Kunnen medewerkers eerlijk zijn over hun antwoord op deze vraag? Is de bedrijfscultuur zo dat medewerkers zich vrij voelen eerlijk te zijn over deze vraag? Wat als de leidinggevende zelf de oorzaak is van de te hoge werkdruk? Kan iemand dat veilig aangeven? En als zij aangeven dat de werkdruk te hoog ligt, of dat ze bijvoorbeeld te vaak aanwezig moeten zijn bij vergaderingen waar ze het nut niet van inzien, wat wordt er dan met die feedback gedaan? Wordt er door de leidinggevende ook goed geluisterd

Verwachtingen

Vervolgens is het belangrijk om goed op te letten of de verwachtingen duidelijk en realistisch (SMART) zijn. Een mens is geen machine. Een mens heeft pauzes nodig, hersteltijd van inspannende taken en tijd om te verbinden met collega’s. Geen rekening houden met deze ‘overhead’-tijd, leidt tot verlies van overzicht en controle. Bovendien heeft ieder mens de ruimte nodig om fouten te kunnen maken. Hoe word in jouw bedrijf gereageerd op gemaakte fouten?

Omgaan met druk

Doe je als werkgever wat je kunt en leggen medewerkers vooral zichzelf structureel een te hoge lat op? Dan is het belangrijk om hen te helpen omgaan met druk, leren ‘nee’ zeggen, maar ook leren presteren onder werkdruk en werkstress.

Een vitaliteitscoach kan medewerkers (en leidinggevenden) vaardigheden aanleren die nodig zijn om:

• Emotioneel intelligent te zijn, om spanningen op tijd te signaleren
• Op fysieke en mentale manieren te ontspannen
• Empathisch assertief te kunnen zijn
• Overzicht te creëren
• Controle te herwinnen
• En te presteren (onder druk)